Lastiğin Temel Görevleri
A – Aracın yükünü taşımak:
Lastik, üzerindeki belirli bir yükü, gerekli yüksek basınçlı havayı muhafaza ederek taşır. Lastiğin tasarlandığı geometride bu görevini yapabilmesi için, uygun basınçta hava ile şişirilmesi çok önemlidir.
B – Aracın hareketini ve durmasını sağlayan kuvvetleri zemine iletmek:
Motorun ürettiği ve aktarma organlarının tekerleğe ilettiği torkun, aracı hareket ettiren kuvvete dönüşebilmesi için araç lastiklerinin, zemin yüzeyinde yeterli sürtünme kuvvetini oluşturabilmesi gerekir. Benzer şekilde, fren sisteminin aracı durdurabilmesi, lastik ile zemin yüzeyi arasında oluşacak sürtünme kuvveti sayesinde olur. Bunların yapılabilmesi için gerekli sürtünme kuvvetleri, lastiğin özel tasarlanmış deseni ve yere değen kısmındaki karışımın özellikleri ile yaratılır. (Lastiğin değişik kısımları farklı özellikte karışımlardan yapılır.)
C – Aracın yönünü isteğe uygun olarak değiştirmek ve sabit tutmak:
Sürücü kontrolü ile aracın, yüksek hızda düz hatta seyretmesini, ayrıca slalom benzeri manevralar esnasında ve virajlarda, lastik ile yol yüzeyi arasında gerekli yanal sürtünme kuvvetlerini üreterek, kayma ve savrulmaları önler.
D – Zemin yüzeyinin etkisi ile oluşan sarsıntıları azaltarak sürüş konforu sağlamak:
Lastik bu görevini yaparken aracın amortisör sistemine yardımcı olur. Lastik bu görevini diğer görevlerini ihmal etmeden yapabilmesi için bir denge içinde tasarlanması gerekir. Örneğin çok konforlu olması istenilen bir lastik viraj hakimiyetinde zaaf gösterebileceği gibi tersi de mümkün olabilir.
Lastiğin Yapısı
Lastik başlıca dört bölgeden oluşur. 1-Sırt, 2-Omuz, 3-Yanak, 4- Topuk. Sırtın yanak ile birleştiği alana, lastiğin omuz bölgesi denir. Lastiğin yapısına göre sırtın altında kuşak ya da darbe katları yer alır. Lastiğin yapısı anlatılırken basit bir benzetmeden faydalanacağız. Lastik mühendisliği ile asma köprü mühendisliği arasındaki benzeşim (anoloji) ileride yapısal sınışandırmayı açıklarken de işe yarayacak. Hemen herkes İstanbul’da iki kıtayı birbirine bağlayan asma köprülerin ya kendisini veya resmini görmüştür. Burda araçların üstünden geçtiği platform, lastikteki sırt , kuşak ve darbe katlarından oluşan yapıya benzetilebilir. Nasıl köprüdeki palatform araçların ağırlığını taşıyabilecek yapıda ise sırt kuşak ve darbe katından oluşan yapı da lastikteki basınçlı hava aracılığı ile arabamızın yükünü dengeliyebilecek dayanıklıktadır. Ancak lastikteki platform köprüye nazaran çok daha esnektir. Bu anolojide köprü üstündeki araçların ağırlığı ile oluşan kuvvet lastikteki basınçlı havanın ürettiği kuvvete benzemektedir. fiimdi bu “platformun” bileşenlerine bakalım:
Sırt:
Lastiğin zemine temas ettiği kauçuk bölümüdür. Yola tutunmayı, çekişi, su atmayı, soğumayı sağlayan kanal ve bloklardan oluşmuştur. Üretim sırasında kuşakların üstüne yerleştirilir. Lastiğin sırt deseni üretim sürecindeki pişirme sırasında Sırt karışımının kalıp içinde şekillenmesi ile olur.
Kuşak:
Radyal lastiklerde sırt ile gövde arasında -gövdenin üst kısmında- bulunan, lastiği çevresel olarak sararak yapıyı kuvvetlendiren çelik, naylon vb. maddelerden oluşan lastik bileşenine kuşak denir. Ana fonksiyonu, lastiğin sırt bölgesinde denge sağlamak, düzensiz aşınmayı engellemek, sürüş ve çekişe katkıda bulunmaktır.
Darbe Katı:
Çelik kuşaklar üzerinde spiral şeklinde eksiz naylon darbe katı vardır. Yüksek hızlarda dengeli sürüş ve kuşağın dış etkilere karşı korunmasını sağlar.